Lễ hội đền An Xá (Đậu An) là một trong những lễ hội tiêu biểu của tỉnh Hưng Yên, mang trong mình sự hòa quyện giữa giá trị tín ngưỡng, văn hóa và truyền thống lâu đời. Không chỉ là dịp để cộng đồng tưởng nhớ công đức các bậc tiền nhân, lễ hội còn mở ra không gian sinh hoạt văn hóa đặc sắc, góp phần quảng bá hình ảnh vùng đất và con người Hưng Yên đến du khách trong và ngoài tỉnh.
Đền An Xá, còn gọi là Đậu An, nằm tại thôn An Xá, xã Hoàng Hoa Thám. Đây là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế, Ngũ Lão Tiên Ông cùng các vị Thiên Tiên, Địa Tiên - những nhân vật được nhân dân tôn kính là người đã khai phá vùng đất hoang sơ, diệt trừ thú dữ và dạy dân cày cấy. Với kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa đạo Giáo, đền An Xá được xem là một trong số ít công trình còn bảo tồn tương đối nguyên vẹn loại hình kiến trúc đặc trưng này tại Việt Nam.
Khung cảnh đền An Xá trong ngày khai hội
Ngày 31/12/2020, đền An Xá được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt, khẳng định giá trị nổi bật về lịch sử, kiến trúc và văn hóa. Trong khuôn viên đền hiện còn lưu giữ nhiều di vật quý, đặc biệt là Tháp đất nung và Bệ thờ đất nung - hai bảo vật quốc gia được công nhận lần lượt vào tháng 12/2021 và tháng 01/2023. Những hiện vật này không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn là tư liệu quan trọng giúp nghiên cứu về tín ngưỡng và đời sống văn hóa cổ truyền
Tháp đất nung đền An Xá
Lễ hội đền An Xá diễn ra từ mùng 1 đến 12 tháng Tư âm lịch hằng năm, trong đó các ngày mùng 6, 7 và 8 là chính hội. Lễ hội mang ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, đồng thời thể hiện lòng biết ơn đối với những người đã tạo dựng cuộc sống trù phú cho cộng đồng. Không khí rộn ràng của nghi lễ rước kiệu, tiếng trống hội ngân vang, những trò chơi dân gian như chọi gà, cờ tướng hay trò “đánh bệt” tạo nên một không gian lễ hội vừa trang nghiêm vừa sôi động. Điểm nhấn độc đáo là tích trò “đánh hổ”, một hình thức diễn xướng mô phỏng việc diệt trừ thú dữ để bảo vệ mùa màng. Trò diễn không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn phản ánh sức mạnh đoàn kết của cộng đồng cư dân nông nghiệp xưa. Ngày 10/11/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa Lễ hội đền An Xá Đậu An vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Việc được ghi danh đã nâng tầm giá trị của lễ hội, tạo cơ sở quan trọng để bảo tồn và phát huy di sản một cách bền vững.
Nhang án đất nung đền An Xá
Trong bối cảnh nhu cầu tìm hiểu văn hóa truyền thống và du lịch tâm linh ngày càng tăng, đền An Xá trở thành điểm đến hấp dẫn nhờ sự kết hợp hài hòa giữa cảnh quan, kiến trúc và đời sống tín ngưỡng. Tại đây, du khách vừa có thể chiêm ngưỡng những công trình cổ kính, những bảo vật quốc gia, vừa hòa mình vào không khí lễ hội đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Vị trí thuận lợi, gần Hà Nội, tạo điều kiện để đền An Xá trở thành điểm kết nối trong các tour du lịch văn hóa - tâm linh như tuyến sông Hồng, đền Mẫu, đền Trần, chùa Keo.
Biểu diễn tích trò đánh hổ hay còn được dân làng gọi là “đánh bệt”
Để nâng cao giá trị và thu hút du khách nhiều hơn, lễ hội đền An Xá có thể được phát huy theo hướng xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù. Trong đó, việc sân khấu hóa trò diễn “đánh hổ” hay “lễ triệt đăng” một cách chuyên nghiệp, có thuyết minh rõ ràng sẽ giúp du khách hiểu sâu hơn về ý nghĩa văn hóa của lễ hội. Các hoạt động trải nghiệm như đan vật phẩm tín ngưỡng, chế tác đồ thờ hay tham gia trò chơi dân gian cũng góp phần tăng tính tương tác, tạo dấu ấn đặc biệt cho du khách.
Song song với đó, việc hoàn thiện hạ tầng, nâng cấp đường giao thông, bãi đỗ xe, nhà vệ sinh, dịch vụ lưu trú, ăn uống… là điều kiện cần thiết để đón khách an toàn, văn minh. Công tác đào tạo đội ngũ thuyết minh viên, hướng dẫn viên địa phương cũng cần được chú trọng nhằm mang đến trải nghiệm thân thiện và chuyên nghiệp. Công tác quản lý giá cả, an ninh lễ hội phải được thực hiện nghiêm túc để giữ gìn hình ảnh đẹp của địa phương.
Trong thời đại chuyển đổi số, quảng bá lễ hội qua các nền tảng truyền thông hiện đại là hướng đi hiệu quả. Việc xây dựng trang web, video giới thiệu, ứng dụng thực tế ảo (VR) hay hợp tác với báo chí, blogger du lịch sẽ giúp lan tỏa hình ảnh đền An Xá rộng rãi hơn. Bên cạnh đó, phát triển các sản phẩm lưu niệm lấy cảm hứng từ bảo vật hoặc biểu tượng lễ hội cũng là cách tạo dấu ấn và quảng bá di tích.
Lễ hội đền An Xá không chỉ là di sản văn hóa của địa phương mà còn là nguồn lực thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế - xã hội. Mỗi mùa lễ hội là dịp để Hưng Yên giới thiệu với du khách những giá trị văn hóa độc đáo, đồng thời mang lại sinh khí mới cho cộng đồng dân cư. Việc bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội một cách bền vững sẽ góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa dân tộc, đưa đền An Xá trở thành điểm đến ngày càng hấp dẫn trên bản đồ du lịch của tỉnh.
Lan Anh