BỆ THỜ ĐẤT NUNG ĐỀN AN XÁ

Mặt tiền đền An Xá (nơi lưu giữ hiện vật)

Đền An Xá được khởi dựng từ khá sớm vào khoảng thế kỷ thứ XVI – XVII. Những giá trị vật chất hiện còn tại đây cho thấy bệ thờ đất nung đền An Xá là hiện vật gốc gắn liền với di tích đền An Xá ngay từ khi khởi dựng. Bệ thờ đất nung đền An Xá xây dựng ban đầu vào thời Mạc, sau đó trùng tu vào thời Lê Trung Hưng, thời Nguyễn và những năm gần đây. Bên cạnh đó, bệ thờ đất nung đền An Xá có cùng niên đại với ngôi tháp đất nung ban đầu của di tích - thời Mạc (khoảng thế kỷ XVI)

Bệ thờ của người Việt đã có từ thời Lý - Trần (thế kỷ XI - XIV) nhưng hầu hết làm từ chất liệu đá. Tuy nhiên, bệ thờ đất nung đền An Xá được cấu tạo bởi nhiều khối đất nung khác nhau gắn kết khít lại để tạo thành một bệ thờ hoàn chỉnh. Bệ thờ nhìn tổng thể có dáng như một tòa sen lớn, cao 135cm, dài 290cm, rộng 106cm. Bệ thờ chia làm 3 phần: Tầng trên cùng (đài sen), tầng thân và tầng đế nhang án. Tầng trên cùng (đài sen) được tạo dáng như một toà sen đang nở rộ gồm hai lớp cánh sen kép, những cánh hoa tạo tác rộng múp, khum ôm lấy phần đài phía trên; nằm dưới hai lớp cánh sen này là hai đường gờ để trơn làm giật cấp nhỏ dần, trước khi xuống phần thân bệ. Phần thân bệ thờ được tạo dáng nhỏ, thắt lại, đây là phần có kích thước nhỏ nhất nhưng lại tập trung nhiều đề tài và hoa văn trang trí nhất. Tầng đế bệ thờ chia làm hai phần chân bệ và đế bệ. Chân bệ ngăn cách với phần thân bởi một đường gờ nổi to nhô ra. Đế bệ to rộng tạo tác kiểu “chân quỳ dạ cá” với mặt ngoài khum lại, có tác dụng chịu lực trong dáng vững vàng chắc chắn, tạo cho toàn bộ bệ thờ một khối hình hoàn chỉnh.

Bệ thờ đất nung đền An Xá

Hình thức độc đáo còn được thể hiện thông qua chủ đề, đề tài trang trí trên bệ thờ với linh vật rồng là chủ đạo. Rồng trên bệ thờ đất nung đền An Xá tạo tác nổi khối, gồ ghề, thân rồng dài có khúc vặn vỏ đỗ cả ở phần đầu và đuôi, mỗi con một vẻ với những tư thế uốn lượn khác nhau tạo nên sự đa dạng trong nghệ thuật tạo hình mà ngày nay ít di tích còn lưu giữ được. So với các thời kỳ trước tại vị trí hai đầu hồi bệ thờ thường trang trí hình rồng, sư tử, mẫu đơn, hoa sen,… song tại hai đầu hồi bệ thờ đất nung đền An Xá được trang trí hoa cúc dây cách điệu vô cùng sinh động. Đặc điểm khác biệt so với những bệ thờ thời kỳ trước là ở bốn góc bệ thờ đất nung đền An Xá không có chim thần Garuda. Ngoài ra, sự độc đáo của bệ thờ đền An Xá nằm tại cơ sở thờ tự liên quan tới Đạo giáo trong khi bệ thờ đất nung tại chùa Trăm Gian, chùa Mui và chùa Bồng Lại đặt tại cơ sở thờ tự của Phật giáo.

Bệ thờ đất nung đền An Xá là hiện vật gốc độc bản vừa mang giá trị nghệ thuật truyền thống vừa mang đặc trưng thời đại, thể hiện trên các phương diện hình thái kiến trúc, chất liệu, trang trí, kỹ thuật. Với những giá trị đó, bệ thờ đất nung đền An Xá được Thủ tướng Chính phủ công nhận là “Bảo vật quốc gia" theo Quyết định số 41/QĐ-TTg ngày 30/01/2023.

                                         Người thực hiện: Cẩm Linh